KONIEC WOJNY '45 - 08 TERROR I REPRESJE

6 maja 2015 r. została otwarta wystawa przygotowana przez Muzeum II Wojny Światowej  '45.Koniec wojny w 45 eksponatach, która jest dostępna w Europejskim Centrum Solidarności.

Od 1944 r. Sowieci i polscy komuniści brutalnie zwalczali żołnierzy Armii Krajowej, widząc w nich zagrożenie dla nowej władzy. Około 25 tys. żołnierzy polskiego podziemia zostało aresztowanych, z czego większość wywieziono w głąb Związku Radzieckiego. Ci, którzy tego uniknęli i usiłowali kontynuować walkę, trafiali do więzień. Terror prowadziły struktury Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, wzorowanej na NKWD tajnej policji politycznej, w której dużą rolę odgrywali radzieccy „doradcy”. W lipcu 1945 r. radzieckie i polskie oddziały bezpieczeństwa przeprowadziły obławę w Puszczy Augustowskiej. Około 600 osób podejrzewanych o związki z Armią Krajową zginęło w niewyjaśnionych do dzisiaj okolicznościach, miejsca ich pochówku nie zostały odnalezione. Była to największa powojenna zbrodnia dokonana na Polakach, określana niekiedy mianem „suwalskiego Katynia”.

DRZWI Z GDAŃSKIEGO KARCERU /1904/

Więzienie przy ul. Kurkowej w Gdańsku już 1 września 1939 r. stało się miejscem niemieckich represji wobec aresztowanych Polaków, głównie działaczy miejscowej Polonii, a później członków polskich organizacji konspiracyjnych na Pomorzu. Wiosną 1945 r. po zajęciu Gdańska przez Armię Czerwoną więzieniem zarządzała radziecka policja polityczna NKWD, która następnie przekazała je Wojewódzkiemu Urzędowi Bezpieczeństwa Publicznego. Karcer służył jako miejsce łamania najbardziej opornych więźniów. Przetrzymywano w nim żołnierzy Armii Krajowej, Gryfa Pomorskiego i organizacji niepodległościowych walczących z władzą komunistyczną. Jedną z osób tam więzionych była Danuta Siedzikówna ps. „Inka”, sanitariuszka 5 Wileńskiej Brygady AK, rozstrzelana w więzieniu w 1946 r. Po 1956 r. karcer został zasypany, odkopano go w 2001 r.

MUZEUM II WOJNY ŚWIATOWEJ,SZER.: 70 CM / WYS.: 175 CM / WAGA: 100 KG

KRZYŻ Z BEZIMIENNEGO GROBU /po 1945/

Krzyż cmentarny z miejsca anonimowego pochówku na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku. Został oznaczony jedynie numerem 1090, nie udało się ustalić, kto został pod nim pogrzebany. Krzyże takie były używane przy bezimiennych pochówkach osób zmarłych i rozstrzelanych w więzieniach Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego na Pomorzu w latach 1945–1956. Ofiary nowego ustroju skazywano w ten sposób na zapomnienie, ich bliscy na ogół nie znali miejsc złożenia ciała.

MUZEUM II WOJNY ŚWIATOWEJ, DŁ.: 38 CM / SZER.: 12 CM / WAGA: 0,6 KG

PAMIĄTKI PO GEN. ALEKSANDRZE KRZYŻANOWSKIM „WILKU” /1944 – 1951/

Aleksander Krzyżanowski „Wilk” (1895–1951) był oficerem Wojska Polskiego, uczestnikiem kampanii polskiej 1939 r., a w czasie okupacji komendantem Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej. W lipcu 1944 r. dowodził operacją „Ostra Brama”, w czasie której oddziały Armii Krajowej, współdziałając z Armią Czerwoną, zdobyły Wilno. Operacja ta stanowiła część planu „Burza”, mającego na celu wyzwolenie terytorium Polski i wystąpienie przez AK wobec Armii Czerwonej w roli prawowitego gospodarza kraju. Po zdobyciu Wilna Krzyżanowski został podstępnie aresztowany przez NKWD i wywieziony w głąb Związku Radzieckiego. Jesienią 1947 r. powrócił do Polski, a już latem 1948 r. aresztowali go funkcjonariusze Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Zmarł w więzieniu w Warszawie. Prezentowane przedmioty towarzyszyły generałowi w więzieniu. Sygnet, nawiązujący do pseudonimu dowódcy, wykonany został w obozie w Riazaniu przez jednego z jego podkomendnych.

MUZEUM II WOJNY ŚWIATOWEJ/DEPOZYT OLGI KRZYŻANOWSKIEJ, DŁ.: 11,5 CM / SZER.: 4,5 CM / WAGA: 0,021 KG

LIST Z ŁAGRU /28 kwietnia 1945/

List żołnierza Armii Krajowej Jana Zdanowicza do Kunegundy Malewskiej z 28 kwietnia 1945 r., napisany na korze brzozowej z radzieckiego łagru Rieszoty w Kraju Krasnojarskim: „Kochana Kundziu. W pierwszych słowach mojego listu pozdrawiam Cię i powiadamiam Cię, że jestem żyw i zdrów (…). Napisz, co słychać u Ciebie? (…) Szukajcie mnie, gdzie polarna jest noc”. Po wkroczeniu Armii Czerwonej na ziemie polskie wywieziono na wschód ok. 30 tys. żołnierzy i działaczy polskiego podziemia niepodległościowego, uznanych przez władze radzieckie za wrogów, i 25–35 tys. Ślązaków i Kaszubów, których potraktowano jak Niemców. Niektórzy z nich zdołali wrócić do Polski dopiero w okresie destalinizacji w połowie lat pięćdziesiątych. Część nie wróciła nigdy.

MUZEUM II WOJNY ŚWIATOWEJ, DŁ.: 9,5 CM / SZER.: 13,5 CM / WAGA: 0,003 KG

PAMIĄTKI PO ANTONIM PAJDAKU /1945–1955/

List Antoniego Pajdaka (1894–1988) z radzieckiego więzienia do rodziny. W czasie II wojny światowej Antoni Pajdak zajmował wysokie stanowiska w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego. Był m.in. zastępcą delegata rządu RP na kraj i członkiem Krajowej Rady Ministrów. Podstępnie aresztowany w Pruszkowie koło Warszawy, został porwany i wywieziony do Moskwy wraz z innymi przywódcami Polski Podziemnej. W czasie śledztwa nie przyznał się do sfingowanych zarzutów i jego sprawa została wyłączona z procesu. W odrębnym, tajnym postępowaniu skazano go jednak na 5 lat więzienia. Do Polski powrócił dopiero w 1955 r. W latach siedemdziesiątych zaangażował się w działalność opozycji demokratycznej.

MUZEUM WOJNY ŚWIATOWEJ/DEPOZYT WOJCIECHA ŚMIECHOWSKIEGO, DŁ.: 21 CM / SZER.: 14,5 CM