Cykl #ZielnikWesterplatte - Brzoza brodawkowata (Betula pendula Roth)

Dziś pierwszy dzień kalendarzowej wiosny! Z tej okazji w ramach cyklu #ZielnikWesterplatte prezentujemy wyjątkowe drzewo – brzozę. Brzoza brodawkowata (Betula pendula Roth) jest pospolita w chłodniejszych rejonach Europy i Azji. W Polsce rośnie w niższych partiach gór oraz na całym niżu. Drzewostany brzozowe stanowią znaczną część roślinności na Westerplatte.

Od wieków wczesną wiosną oskoła (sok brzozowy) jest spożywana jako cenne źródło fruktozy, soli mineralnych i witamin z grupy B. Odpowiednio przygotowana kora brzozowa może być używana w leczeniu zmian trądzikowych (dzięki związkowi o nazwie betulina). Cennym surowcem są również młode, najlepiej jeszcze lepkie, pierwsze liście oraz pączki. Dzięki zawartości flawonoidów, garbników i związków żywicznych napary z tych części rośliny pomagają przy łuszczycy, dnie moczanowej i niewydolności nerek. Często na pniach brzóz rośnie błyskoporek podkorowy (Inonotus obliquus (Ach. ex Pers.) Pilát), obecnie szerzej znany jako chaga. Grzyb, któremu wśród wielu właściwości przypisuje się m.in. działanie wzmacniające odporność organizmu oraz przeciwnowotworowe. 

Oprócz leczniczego zastosowania brzoza używana jest również w wielu innych dziedzinach. Gałązki ze świeżych przyrostów brzozowych mogą być wykorzystywane jako naturalna szczoteczka do zębów, z drewna można budować meble jak i drobne przedmioty, np. tradycyjne fińskie kuksy (kubeczki). Kora brzozowa stanowi naturalną rozpałkę, za pomocą liście oraz kory można z powodzeniem barwić tkaniny. Ksylitol, popularny od kilku lat zamiennik białego cukru, pozyskiwany jest z kory.

Jeszcze do niedawna jedną z praktykowanych tradycji pochodzenia słowiańskiego było wieszanie gałązek na przedprożach domu, aby już w brzeźniu (marcu), zapewnić gospodarstwu urodzaj oraz uchronić gospodarstwo od zła na resztę roku. W starożytnym Rzymie oraz w krajach nordyckich brzoza symbolizowała miłość i rodzinę i władzę, natomiast w mitologii fińskiej oraz dawnych wierzeniach słowiańskich strzegła granicy między naszym światem a światem zmarłych. 

Źródła:
Dzika Kuchnia, Łukasz Łuczaj
Zioła w polskim domu, Danuta Tyszyńska-Kownacka, Teresa Starek
Rola brzozy w wierzeniach ludowych oraz w medycynie ludowej i współczesnej fitoterapii, Agnieszka Groszek1, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak