Lokalizacja

Muzeum II Wojny Światowej powstało w Gdańsku przy placu Władysława Bartoszewskiego, nad Motławą, blisko historycznego centrum miasta.

Muzeum znajduje się w symbolicznej przestrzeni architektonicznej stanowiącej również przestrzeń pamięci - 200 metrów od historycznego budynku Poczty Polskiej w Gdańsku oraz siedem kilometrów drogą wodną od półwyspu Westerplatte, zaatakowanych we wrześniu 1939 r.

Teren Muzeum, zajmujący powierzchnię 1700 m², dotyka od strony zachodniej Kanału Raduni, a od południowej otwiera się na szeroką panoramę Motławy. Obecnie są to obrzeża starego Gdańska, wkrótce będzie to centrum nowoczesnej dzielnicy, usytuowanej na terenach postoczniowych.

Granice terenu, na którym stoi Muzeum II Wojny Światowej wyznaczają:

• od zachodu ciąg nieistniejącej dziś ulicy Piekary (Grosse Bäcker Gasse);
• od północy fragment ulicy Wałowej (Wall Gasse);
• od wschodu ulica Stara Stocznia (Brabank);
• od południa lewy brzeg ujścia Kanału Raduni do Motławy, wzdłuż którego biegła nieistniejąca dziś ulica Wiadrownia (Eimermacherhof).

W okresie średniowiecza obszar ten został włączony w założenie obronne zamku wzniesionego przez Krzyżaków w miejscu dawnego grodu książęcego, przekształcając je w przedpole warowni, oddzielone od lądu i twierdzy fosami. Od połowy XV w. istniała tu jedynie skromna siedziba cechu wiadrowników (niem. Eimermacher). Po drugiej stronie fosy znajdował się teren tzw. Brabancji (Brabank). W połowie XVII w. okolica uległa znacznemu przeobrażeniu. Przekopano nowe koryto końcowego odcinka Kanału Raduni, który od tej pory uchodził do Motławy, a nie do Wisły. W efekcie tego, teren Wiadrowni ograniczył się do małej, trójkątnej wyspy, której kształt wpłynął na kształt urbanistyczny tego obszaru miasta. Na układ drogowy składały się ulice: Wiadrownia (Eimermacherhof), Stara Stocznia (Brabank), Piekary (Grosse Bäcker Gasse), Wielka (Grosse Gasse), Mała (Kleine Gasse), Kowale (Schmiedegang).

Zabudowa w miejscu siedziby Muzeum, choć murowana, była uboga w formie, zamieszkana przez niezamożną część ludności. Na cyplu między ulicą Stara Stocznia a Kanałem Raduni funkcjonował plac budowlany i skład drewna. Między rokiem 1942 a 1944 na terenie tym wzniesiono lekki schron przeciwlotniczy, który istnieje do dnia dzisiejszego. Po zniszczeniu miasta w 1945 r. teren został w znacznym stopniu przeobrażony. Z istniejącego układu ulic przetrwała jedynie Stara Stocznia. Reszta dróg uległa likwidacji po utworzeniu zajezdni autobusowej i skwerów.